Η έκγκριση της αρχαιολογίας βγήκε 19 μήνες μετά την οικοδομική άδεια
Η νέα απόφαση του ΣτΕ, που έκρινε παράνομη και ακύρωσε την σχετική έγκριση της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων για τη συγκεκριμένη οικοδομή, επισημαίνει ότι «η ως άνω έγκριση – άδεια της αρχαιολογικής υπηρεσίας δεν είχε προηγηθεί της έκδοσης της οικοδομικής άδειας και της έναρξης των οικοδομικών εργασιών, όπως επιβάλλει το όλο σύστημα προληπτικής προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς που καθιέρωσε ο ισχύων κατά τον κρίσιμο χρόνο ν. 3028/2002 αλλά εκδόθηκε σε πολύ μεταγενέστερο χρόνο (19 μήνες μετά), κατόπιν διοικητικής διαδικασίας που εκκίνησε η παρεμβαίνουσα και στην οποία δεν προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου ότι είχαν συμμετάσχει οι αιτούντες».
Και η απόφαση του ΣτΕ, από μηδενική βάση και σύμφωνα με τις αυστηρές επιταγές της, αναπέμπει την υπόθεση«στην αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία προκειμένου, με τη συνδρομή των αρμόδιων πολεοδομικών υπηρεσιών, να εκφέρει σαφή και ανεπιφύλακτη κρίση για το ως άνω εριζόμενο ζήτημα».
Ολόκληρη η απόφαση του ΣτΕ
Ολόκληρη η απόφαση του ΣτΕ 1321/2023, που έκρινε μη νόμιμη έγκριση ΥΠΠΟΑ και οικοδομική αδειοδότηση για την ανέγερση προσθήκης σε κτίριο εντός του αρχαιολογικού χώρου Ακρωτηρίου Θήρας, η οποία εκδικάστηκε και εκδόθηκε με πρόεδρο Μ. Γκορτζολίδου και Εισηγητή Δ. Πυργάκη, όπως καταχωρίζεται η περίληψη της στο «Νόμος και Φύση», έχει ως εξής:
-«Η επ’ αόριστον διακοπή των εκτελουμένων, βάσει οικοδομικής άδειας, εργασιών ισοδυναμεί με ανάκληση της οικοδομικής άδειας. Για τη νόμιμη δε επανέναρξη των οικοδομικών εργασιών απαιτείται η έκδοση πράξεως της αρμόδιας πολεοδομικής υπηρεσίας, η οποία, κατά περίπτωση, είτε έχει χαρακτήρα νέας άδειας οικοδομής είτε χαρακτήρα αναθεωρήσεως της οικοδομικής άδειας είτε χαρακτήρα απλής πράξεως συνεχίσεως των οικοδομικών εργασιών. Εξάλλου, η έκδοση πράξεως συνεχίσεως οικοδομικών εργασιών ισοδυναμεί με ανάκληση της γενομένης, κατά τα ανωτέρω, με την επ’ αόριστον διακοπή των εργασιών, ανακλήσεως της οικοδομικής άδειας και την επαναφορά σε ισχύ της τελευταίας. Τέλος, και η αναθεώρηση της οικοδομικής άδειας, της οποίας οι εργασίες διεκόπησαν, συνιστά ανάκληση της διακοπής των εργασιών, χωρίς να χρειάζεται να εκδοθεί ρητή πράξη για τη συνέχιση των οικοδομικών εργασιών, η οποία άλλωστε, αν εκδοθεί, αποτελεί μη εκτελεστή πράξη.
Μετά την έκδοση της 147/3.11.2015 άδειας δόμησης, η Υ.ΔΟΜ. του Δήμου Θήρας εξέδωσε το 750/27.3.2017 έγγραφό της με το οποίο διέταξε την προσωρινή διακοπή των οικοδομικών εργασιών που εκτελούνταν βάσει της άδειας αυτής, «μέχρι να προσκομιστούν στοιχεία που να τεκμηριώνουν την κατά παρέκκλιση αρτιότητα του οικοπέδου», παρασχέθηκε δε προθεσμία δέκα ημερών για τον σκοπό αυτό και προειδοποιήθηκε η παρεμβαίνουσα ότι αν τα σχετικά στοιχεία δεν προσκομίζονταν ή δεν κρίνονταν επαρκή, η άδεια θα ανακαλούνταν. Μολονότι η παρεμβαίνουσα, προκειμένου να τεκμηριώσει την κατά παρέκκλιση αρτιότητα του οικοπέδου, υπέβαλε εντός της ταχθείσας προθεσμίας το 916/4.4.2017 έγγραφό της προς την Υ.ΔΟΜ. Θήρας, συνοδευόμενο από διάφορα στοιχεία, ωστόσο η ως άνω διακοπή εργασιών διατηρήθηκε σε ισχύ και μετά την πάροδο της δεκαήμερης προθεσμίας και δεν ανατράπηκε από τις μεταγενέστερες ενέργειες της παρεμβαίνουσας. Μόνο κατόπιν της 370/2022 αποφάσεως του Διοικητικού Εφετείου Πειραιά εκδόθηκε η 1217 και 1138/23.9.2022 πράξη του Προϊσταμένου Διεύθυνσης Τ.Υ.Π.Π.Ε. του Δήμου Θήρας με την οποία ανακλήθηκε το 750/27.3.2017 έγγραφο προσωρινής διακοπής εργασιών και επετράπη η συνέχιση των οικοδομικών εργασιών στο επίμαχο ακίνητο. Από τα στοιχεία αυτά συνάγεται ότι με την παρέλευση της ταχθείσας, κατά τα ανωτέρω, δεκαήμερης προθεσμίας χωρίς να γίνει δεκτό, όπως προκύπτει από τη συνολική στάση της Διοίκησης, ότι τεκμηριώθηκε η κατά παρέκκλιση αρτιότητα του οικοπέδου, επιβλήθηκε κατ’ ουσίαν διακοπή οικοδομικών εργασιών για αόριστο χρονικό διάστημα, γεγονός που ισοδυναμούσε με ανάκληση της 147/2015 άδειας δόμησης, μολονότι δεν εκδόθηκε από την αρμόδια πολεοδομική αρχή ρητή πράξη ανακλήσεως λόγω των διαπιστωθεισών πλημμελειών.
Η ανάρτηση της έγκρισης του Προϊσταμένου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων στη «Διαύγεια» δεν μπορεί, αυτή και μόνη, να στοιχειοθετήσει τεκμήριο γνώσης αυτής εκ μέρους των αιτούντων. Υπό τις περιστάσεις δε της συγκεκριμένης υποθέσεως, ούτε η πάροδος μακρού χρόνου από την έκδοσή της, αρκεί για τη συναγωγή τεκμηρίου πλήρους γνώσης, καθόσον ένα τέτοιο τεκμήριο θα αντέκειτο στο άρθρο 6 της ΕΣΔΑ. Και τούτο, διότι η ως άνω έγκριση – άδεια της αρχαιολογικής υπηρεσίας δεν είχε προηγηθεί της έκδοσης της οικοδομικής άδειας και της έναρξης των οικοδομικών εργασιών, όπως επιβάλλει το όλο σύστημα προληπτικής προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς που καθιέρωσε ο ισχύων κατά τον κρίσιμο χρόνο ν. 3028/2002 αλλά εκδόθηκε σε πολύ μεταγενέστερο χρόνο (19 μήνες μετά), κατόπιν διοικητικής διαδικασίας που εκκίνησε η παρεμβαίνουσα και στην οποία δεν προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου ότι είχαν συμμετάσχει οι αιτούντες. Κατά τον χρόνο δε αυτόν, όπως εκτέθηκε ανωτέρω, είχε ήδη επιβληθεί επ’ αόριστον διακοπή οικοδομικών εργασιών. Περαιτέρω, στην, επίσης προ της εκδόσεως της πρώτης προσβαλλόμενης πράξης, ασκηθείσα από 5.5.2017 αίτηση ακυρώσεως δεν είχε τεθεί το ζήτημα της ακυρότητας της προσβληθείσας οικοδομικής άδειας λόγω της μη εγκρίσεως της σχετικής μελέτης εξ απόψεως αρχαιολογικού νόμου, ενώ, εξάλλου, η εν λόγω αίτηση ακυρώσεως παρέμεινε εκκρεμής ενώπιον του Διοικητικού Εφετείου Πειραιώς μέχρι την εκδίκασή της, πέντε έτη μετά, στις 14.4.2022, χωρίς να προκύπτει από τα στοιχεία του φακέλου της υπό κρίση υποθέσεως ότι τα κατατεθέντα στο Εφετείο δικόγραφα ή ο αποσταλείς μόλις την προτεραία της δίκης (13.4.2022) από την αρμόδια Υ.ΔΟΜ. διοικητικός φάκελος περιελάμβαναν μνεία της πρώτης προσβαλλόμενης πράξης. Λόγω ακριβώς της, ευνοϊκής για τα συμφέροντα των αιτούντων, επ’ αόριστον διακοπής των οικοδομικών εργασιών, οι οποίες τελικώς συνεχίστηκαν πολύ αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2022, δηλαδή μετά την άσκηση της κρινομένης αιτήσεως, και λόγω της μακράς εκκρεμοδικίας της υποθέσεως ενώπιον του ως άνω διοικητικού δικαστηρίου, είχε ατονήσει ευλόγως το ενδιαφέρον των αιτούντων τόσο για αναζήτηση στοιχείων από τον τηρούμενο στην Υ.ΔΟΜ. του Δ. Θήρας φάκελο όσο και για την εν γένει έρευνα για ενδεχόμενη έκδοση πράξεων από άλλες διοικητικές αρχές, κατόπιν μάλιστα διοικητικών διαδικασιών στις οποίες οι αιτούντες δεν προκύπτει ότι είχαν κληθεί να συμμετάσχουν. Υπό τις εν λόγω περιστάσεις, τόσο η ύπαρξη «σφοδρής», κατά τους ισχυρισμούς της παρεμβαίνουσας, δικαστικής διένεξης μεταξύ αυτής και των αιτούντων ενώπιον του Εφετείου όσο και η ιδιότητα των τελευταίων ως αρχιτεκτόνων μηχανικών (πρώτη και δεύτερος των αιτούντων), κατοίκων Θήρας και ιδιοκτητών όμορων ακινήτων, με ιδιαίτερες γνώσεις επί της υποχρεώσεως τηρήσεως της αρχαιολογικής νομοθεσίας, δεν είναι δυνατόν να θεμελιώσουν το εύλογο ενδιαφέρον τους να πληροφορηθούν την έκδοση της πρώτης προσβαλλόμενης πράξης, σε χρόνο κατά τον οποίον είχε ήδη επιβληθεί επ’ αόριστον διακοπή οικοδομικών εργασιών, απορριπτομένων των περί του αντιθέτου ισχυρισμών της παρεμβαίνουσας. Η δε έκδοση της έγκρισης – άδειας της αρχαιολογικής υπηρεσίας στα μέσα του 2017 δεν είχε ως αποτέλεσμα την έναρξη οικοδομικών εργασιών στο επίδικο ακίνητο, ώστε, εκ της υλικής αυτής μεταβολής, να ενεργοποιηθεί εκ νέου το ενδιαφέρον των αιτούντων για έρευνα των στοιχείων του φακέλου. Ως εκ τούτου, δεν καθιστά εκπρόθεσμη την κρινόμενη αίτηση το γεγονός ότι η πρώτη προσβαλλόμενη πράξη είχε συμπεριληφθεί, με αριθμό πρωτοκόλλου 1576/12.6.2017, στον φάκελο της 147/2015 οικοδομικής άδειας, όπως ισχυρίζεται η παρεμβαίνουσα και βεβαιώνει με το 463/28.3.2023 έγγραφο ο Αν. Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Τ.Υ.Π.Π.Ε. Δ. Θήρας, αφού η συμπερίληψη αυτή έλαβε χώρα σε χρόνο που δεν ίσχυε η οικοδομική άδεια, λόγω της επ’ αόριστον διακοπής εργασιών. Δεν καθιστά εκπρόθεσμη την κρινόμενη αίτηση ούτε η, κατά την παρεμβαίνουσα, αναλήθεια του ισχυρισμού των αιτούντων ότι έλαβαν γνώση της πρώτης προσβαλλόμενης πράξης στις 18.4.2022 κατόπιν μελέτης του από 12.4.2022 εγγράφου απόψεων του Δήμου Θήρας, στο οποίο, πράγματι, δεν μνημονεύεται η προσβαλλόμενη έγκριση της αρχαιολογικής υπηρεσίας, αφενός διότι από την ενδεχόμενη αυτή ανακρίβεια δεν αποδεικνύεται γνώση της πράξης αυτής σε προγενέστερο χρόνο και αφετέρου διότι οι αιτούντες δεν ισχυρίστηκαν ότι η πρώτη προσβαλλόμενη πράξη μνημονεύεται στο ως άνω έγγραφο απόψεων αλλά ότι πληροφορήθηκαν την έκδοσή της στις 18.4.2022 «αφού [έλαβαν] γνώση των από 12.4.2022 απόψεων του Δήμου Θήρας» και αφού «στα πλαίσια της εκδίκασης της υπόθεσης αυτής [ήτοι στις 14.4.2022], [βρήκαν] την ως άνω προσβαλλόμενη πράξη». Κατόπιν τούτων, λαμβάνοντας υπόψη ότι ούτε από κάποιο άλλο στοιχείο του φακέλου προκύπτει ότι οι αιτούντες έλαβαν πλήρη γνώση της πρώτης προσβαλλόμενης αποφάσεως σε χρόνο που να καθιστά την υπό κρίση αίτηση εκπρόθεσμη κατ’ άρθρο 46 παρ. 1 του π.δ/τος 18/1989, κρίνεται ότι, υπό τις ως άνω ιδιαίτερες περιστάσεις, αυτή ασκήθηκε εμπροθέσμως, στις 10.6.2022, κατά της έγκρισης της μελέτης από τον Προϊστάμενο της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων (πρώτης προσβαλλόμενης πράξης).
Η αρχαιολογική υπηρεσία, εν όψει του ενιαίου της Διοικήσεως, επιλαμβανόμενη αιτήματος έγκρισης οικοδομικής δραστηριότητας, επιβεβλημένης από την αρχαιολογική νομοθεσία λόγω της θέσης του ακινήτου, υποχρεούται να ελέγξει την κατ’ αρχήν συμβατότητα της υπό έγκριση πολεοδομικής δραστηριότητας και με την ισχύουσα πολεοδομική νομοθεσία, και μάλιστα με διατάξεις της νομοθεσίας αυτής που ρυθμίζουν τους βασικούς όρους δόμησης, όπως ο συντελεστής δόμησης, το ποσοστό κάλυψης, το ύψος και ο όγκος της οικοδομής, η αρτιότητα, αλλά και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά, την εμφάνιση, τη θέση, τις διαστάσεις της κ.λπ. Περαιτέρω, αν η αρχαιολογική αρχή διαπιστώσει ότι η ανέγερση της υπό έγκριση οικοδομής θα παραβίαζε την πολεοδομική νομοθεσία ως προς τα ανωτέρω κρίσιμα ζητήματα, οφείλει να μην εγκρίνει την υποβληθείσα μελέτη. Στην περίπτωση αυτή, η εξέταση των λοιπών κριτηρίων βάσει των οποίων χωρεί, κατά το νόμο, η έγκριση ή μη της μελέτης και, ιδίως, των τυχόν αρνητικών επιπτώσεων της οικοδομής επί των μνημείων ή αρχαιολογικών χώρων, θα ήταν αλυσιτελής.
Η προσβαλλόμενη απόφαση του Προϊσταμένου της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, με την οποία εγκρίθηκε η ανέγερση προσθήκης, κατ’ επέκταση υφισταμένων κτισμάτων, νέου διώροφου κτηρίου με χρήση ενοικιαζόμενων δωματίων και καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος, σε ακίνητο συνολικής έκτασης 831,85 τ.μ., εντός του κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου Ακρωτηρίου Θήρας, χωρίς να εξεταστεί κατά τη διαδικασία εκδόσεως της αποφάσεως αυτής αν η υποβληθείσα μελέτη ήταν σύμφωνη με τους κανόνες αρτιότητας που ισχύουν στον ως άνω αρχαιολογικό χώρο και, συγχρόνως, χαρακτηρισμένο παραδοσιακό οικισμό, είναι μη νόμιμη, πολλώ μάλλον που, στην προκειμένη περίπτωση, το ως άνω ζήτημα είχε εξεταστεί από πολεοδομικά όργανα και είχαν διατυπωθεί αντιρρήσεις. Ουδόλως, εξάλλου, από την άποψη αυτή, ασκούν επιρροή τα προβαλλόμενα από την παρεμβαίνουσα ότι από την εκτέλεση των εργασιών δεν προκαλείται βλάβη στον αρχαιολογικό χώρο και το πολιτιστικό περιβάλλον της περιοχής. Επομένως, ο αντίστοιχος λόγος της υπό κρίση αίτησης ακυρώσεως με τον οποίο προβάλλεται ότι αναιτιολογήτως το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού εγκρίνει εργασίες σε αρχαιολογικό χώρο για οικόπεδο μη άρτιο και μη οικοδομήσιμο είναι βάσιμος, η υπόθεση δε πρέπει να αναπεμφθεί στην αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία προκειμένου, με τη συνδρομή των αρμόδιων πολεοδομικών υπηρεσιών, να εκφέρει σαφή και ανεπιφύλακτη κρίση για το ως άνω εριζόμενο ζήτημα».
