Στις πλάτες των οικονομικά ασθενέστερων νοικοκυριών της ευρωζώνης πέφτουν δυσανάλογα μεγάλα βάρη από την άνοδο του πληθωρισμού σε επίπεδα ρεκόρ, καθώς δαπανούν πολύ μεγαλύτερο μέρος των εισοδημάτων τους για αγορές βασικών αγαθών και υπηρεσιών, όπως η ενέργεια και τα τρόφιμα, που έχουν σημειώσει εκρηκτική άνοδο τιμών. Αυτή η δυσανάλογη επιβάρυνση από τον πληθωρισμό οδηγεί σε αναδιανομή του εισοδήματος εις βάρος των φτωχότερων νοικοκυριών.
Αυτά είναι τα βασικά συμπεράσματα νέας ανάλυσης από τέσσερις οικονομολόγους της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας («Ο αντίκτυπος της πρόσφατης αύξησης του πληθωρισμού στα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος»: Ευάγγελος Χαραλαμπάκης, Μπρούνο Φαγκαντίνι, Λούκας Χένκελ και Κιάρα Όσμπατ).
Σύμφωνα με αυτή την ανάλυση, η διαφορά ανάμεσα στον πληθωρισμό των φτωχότερων νοικοκυριών και στον πληθωρισμό των πλουσιότερων έχει διευρυνθεί κοντά στο 2%, στο υψηλότερο επίπεδο από το 2006.
Ειδικότερα, όπως σημειώνεται στην ανάλυση που δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της ΕΚΤ:
- Οι επιδράσεις της πρόσφατης αύξησης του πληθωρισμού (βάσει του Εναρμονισμένου Δείκτη Τιμών Καταναλωτή) στη ζώνη του ευρώ διαφέρουν σημαντικά για τα νοικοκυριά χαμηλού και υψηλού εισοδήματος. Η παρούσα ανάλυση διερευνά τον τρόπο με τον οποίο τα πρόσφατα υψηλά επίπεδα πληθωρισμού επηρεάζουν διαφορετικά τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος και τα νοικοκυριά υψηλού εισοδήματος σε δύο βασικούς τομείς: τον πραγματικό ρυθμό πληθωρισμού τους λόγω διαφορετικών προτύπων δαπανών και την ικανότητά τους να περιορίζουν τις αυξήσεις του κόστους ζωής μέσω αποταμιεύσεων ή δανεισμού.
- Το χάσμα μεταξύ των πραγματικών ρυθμών πληθωρισμού που βιώνουν τα άτομα με τα χαμηλότερα και τα υψηλότερα πεμπτημόρια εισοδήματος, υπολογιζόμενο με βάση στοιχεία για τις καταναλωτικές συνήθειες των νοικοκυριών, είναι το μεγαλύτερο από το 2006. Επιπλέον, τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος καταναλώνουν μεγαλύτερο μερίδιο του εισοδήματός τους, αποταμιεύουν λιγότερο και έχουν μεγαλύτερο περιορισμό ρευστότητας από τα νοικοκυριά υψηλού εισοδήματος. Ως εκ τούτου, έχουν λιγότερα περιθώρια να αντισταθμίσουν τις απότομες αυξήσεις του κόστους ζωής τους μέσω των αποταμιεύσεων.
- Τα καλάθια κατανάλωσης ποικίλλουν μεταξύ των εισοδηματικών ομάδων, με τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος να ξοδεύουν αναλογικά περισσότερα για είδη πρώτης ανάγκης. Τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος στη ζώνη του ευρώ δαπανούν υψηλότερο ποσοστό των συνολικών καταναλωτικών δαπανών τους για τρόφιμα, ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο και θέρμανση και χαμηλότερο ποσοστό για μεταφορές, αναψυχή, εστιατόρια και είδη οικιακής χρήσης σε σχέση με τα νοικοκυριά υψηλού εισοδήματος.
- Η διαφορά μεταξύ του πραγματικού ποσοστού πληθωρισμού στα χαμηλότερα και υψηλότερα πεμπτημόρια εισοδήματος είναι επί του παρόντος η μεγαλύτερη από το 2006. Μεταξύ 2011 και Νοεμβρίου 2021, η διαφορά παρέμεινε ως επί το πλείστον μικρή, κυμαινόμενη μεταξύ -0,25 και 0,25 της ποσοστιαίας μονάδας, γεγονός που αντανακλούσε επίσης το περιβάλλον χαμηλού πληθωρισμού. Ωστόσο, αυξήθηκε απότομα από 0,1 ποσοστιαίες μονάδες τον Σεπτέμβριο του 2021 σε 1,9 ποσοστιαίες μονάδες τον Σεπτέμβριο του 2022.
- Αυτό το χάσμα πληθωρισμού μεταξύ φτωχότερων και πλουσιότερων νοικοκυριών οφείλεται κυρίως στις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων. Η ενέργεια και, όλο και περισσότερο, οι τιμές των τροφίμων είναι οι κύριοι παράγοντες που προκαλούν τον υψηλότερο πληθωρισμό που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά χαμηλότερου εισοδήματος. Ωστόσο, η αύξηση των τιμών της ενέργειας που συνδέεται με τις υψηλότερες τιμές των μεταφορών (στις οποίες περιλαμβάνονται η βενζίνη και το ντίζελ, αλλά και οι πτήσεις για τον τουρισμό) μετριάζει αυτό το χάσμα.
- Επιπλέον, τα πλουσιότερα νοικοκυριά τείνουν να καταναλώνουν ακριβότερες ποικιλίες ειδών εντός της ίδιας κατηγορίας αγαθών (για παράδειγμα, αγοράζοντας επώνυμα προϊόντα αντί για φθηνότερα προϊόντα λευκής ετικέτας). Αυτές οι διαφορετικές αγοραστικές συμπεριφορές υπογραμμίζουν επίσης ότι τα νοικοκυριά υψηλού εισοδήματος έχουν μια άλλη διαθέσιμη οδό για να μειώσουν τις δαπάνες τους – αντικαθιστώντας τα ακριβά προϊόντα με φθηνότερες εναλλακτικές λύσεις – ενώ τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος τείνουν να αγοράζουν ήδη φθηνότερες ποικιλίες και, ως εκ τούτου, είναι λιγότερο ικανά να αντισταθμίσουν τον αντίκτυπο του πληθωρισμού μέσω της υποκατάστασης.
- Τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος έχουν επίσης λιγότερα περιθώρια να αντισταθμίσουν τις απότομες αυξήσεις του κόστους ζωής τους μέσω των αποταμιεύσεων. Τείνουν να καταναλώνουν μεγαλύτερο μερίδιο του εισοδήματός τους, να αποταμιεύουν λιγότερο και να αντιμετωπίζουν περιορισμούς ρευστότητας συχνότερα από τα νοικοκυριά υψηλού εισοδήματος. Τα στοιχεία από 2017 της Έρευνας για τα Οικονομικά και την Κατανάλωση των Νοικοκυριών (HFCS) δείχνουν ότι τα νοικοκυριά που βρίσκονται στο κάτω μέρος της κατανομής εισοδήματος έχουν τη χαμηλότερη διάμεση τιμή ρευστών χρηματοοικονομικών περιουσιακών στοιχείων, ενώ τα νοικοκυριά στα υψηλότερα εκατοστημόρια εισοδήματος έχουν την υψηλότερη. Αυτό σημαίνει ότι τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος έχουν μικρότερη ικανότητα απορρόφησης απότομες αυξήσεις του κόστους διαβίωσης που οφείλονται στον πληθωρισμό. Τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος εμφανίζουν διάμεσο ποσοστό αποταμίευσης -6,4% στο πεμπτημόριο του κατώτερου εισοδήματος, ενώ εκείνα που βρίσκονται στο κορυφαίο πεμπτημόριο εισοδήματος έχουν ποσοστό αποταμίευσης 39,3%.
- Η υψηλότερη συχνότητα των περιορισμών ρευστότητας που αντιμετωπίζουν τα φτωχότερα νοικοκυριά αντικατοπτρίζεται στην αύξηση των νοικοκυριών που αναμένουν να πραγματοποιήσουν καθυστερημένες πληρωμές στους λογαριασμούς κοινής ωφέλειας. Για την ίδια αύξηση των ενεργειακών δαπανών, η μείωση της αποταμίευσης για τα νοικοκυριά στο πεμπτημόριο χαμηλότερου εισοδήματος είναι περισσότερο από πέντε ή έξι φορές μεγαλύτερη από ό,τι για τα νοικοκυριά στο υψηλότερο πεμπτημόριο εισοδήματος. Το ποσοστό των καταναλωτών που αναμένουν να καθυστερήσουν να πληρώσουν τους λογαριασμούς κοινής ωφέλειας έχει αυξηθεί περισσότερο για τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος παρά για τα νοικοκυριά υψηλού εισοδήματος από τον Απρίλιο του 2020. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει ότι απειλείται ακόμη περισσότερο η οικονομική σταθερότητα των νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος, δεδομένων των πληθωριστικών πιέσεων στις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων.
- Τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος θεώρησαν ότι τα πρόσφατα κυβερνητικά μέτρα που αποσκοπούσαν στην άμβλυνση του αντίκτυπου των υψηλότερων τιμών ενέργειας ήταν λιγότερο επαρκή από ό,τι τα νοικοκυριά υψηλού εισοδήματος. Η CES ρώτησε αυτούς που συμμετείχαν στην έρευνα σε ποιο βαθμό θεωρούν ότι τα μέτρα αυτά επαρκούν για τη διατήρηση των συνήθων βασικών δαπανών τους για αγαθά και υπηρεσίες. Η μέση βαθμολογία επάρκειας κρατικής παρέμβασης ήταν χαμηλότερη για το πεμπτημόριο του κατώτερου εισοδήματος και υψηλότερη για το πεμπτημόριο του ανώτερου εισοδήματος. Αυτό μπορεί να υποδηλώνει ότι υπάρχει περιθώριο για αποτελεσματικότερη στόχευση των κυβερνητικών μέτρων προς τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος.
- Ο πληθωρισμός στις τιμές της ενέργειας και των τροφίμων έχει σημαντικές διανεμητικές επιδράσεις στα νοικοκυριά χαμηλού και υψηλού εισοδήματος. Τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος είναι πιο ευάλωτα σε αυτές τις μεταβολές των τιμών, καθώς δαπανούν υψηλότερο ποσοστό της συνολικής καταναλωτικής τους δαπάνης σε είδη πρώτης ανάγκης όπως τρόφιμα, ηλεκτρική ενέργεια, φυσικό αέριο και θέρμανση, τείνουν να αποταμιεύουν λιγότερο και υπόκεινται περισσότερο σε περιορισμούς ρευστότητας.
- Οι κυβερνήσεις της ζώνης του ευρώ έχουν λάβει μέτρα για να μετριάσουν τον αντίκτυπο του πρόσφατου πληθωρισμού στα νοικοκυριά, αλλά μέχρι στιγμής όλες οι εισοδηματικές ομάδες θεωρούν ότι αυτά τα μέτρα είναι ανεπαρκή – ιδίως τα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος. Αυτό δείχνει ότι υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης στον τρόπο με τον οποίο τα μέτρα στήριξης απευθύνονται στα νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος.
sofokleousin.gr